Στη διάλεξη αυτή εισάγουμε ένα υπόδειγμα προσδιορισμού των μισθών και των τιμών στην αγορά εργασίας. Μεσοχρόνια το υπόδειγμα αυτό προσδιορίζει το επίπεδο των πραγματικών μισθών και το φυσικό ποσοστό ανεργίας. Βραχυχρόνια, το υπόδειγμα συνεπάγεται μία καμπύλη Phillips, σύμφωνα με την οποία οι αποκλίσεις του πληθωρισμού από τον προσδοκώμενο πληθωρισμό είναι αρνητική συνάρτηση των αποκλίσεων του ποσοστού ανεργίας από το φυσικό του ποσοστό.
Αν και οι θεσμικές διαφορές μεταξύ των χωρών επηρεάζουν τον καθορισμό των μισθών, υπάρχουν πολλά κοινά στοιχεία στον προσδιορισμό των μισθών σε όλες τις χώρες. Οι εργαζόμενοι πληρώνονται κατά κανόνα μισθό που υπερβαίνει τον ελάχιστο μισθό που θα τους καθιστούσε αδιάφορους μεταξύ της εργασίας και της ανεργίας (μισθούς επιφύλαξης). Με άλλα λόγια, οι περισσότεροι εργαζόμενοι πληρώνονται έναν αρκετά υψηλό μισθό ώστε να προτιμούν να εργάζονται παρά να είναι άνεργοι. Επιπλέον, οι μισθοί συνήθως εξαρτώνται από την κατάσταση της συνολικής αγοράς εργασίας. Όσο χαμηλότερο είναι το ποσοστό ανεργίας, τόσο υψηλότερο είναι το επίπεδο των μισθών που απολαμβάνουν οι εργαζόμενοι σε όλους τους κλάδους.
Από την άλλη, σε ατελώς ανταγωνιστικές αγορές αγαθών και υπηρεσιών, οι επιχειρήσεις προσδιορίζουν τις τιμές με βάση το οριακό κόστος παραγωγής. Όσο λίγοτερο ανταγωνιστική είναι η αγορά αγαθών και υπηρεσιών, τόσο μεγαλύτερο είναι το περιθώριο των τιμών επί του οριακού κόστους.
Το ποσοστό ανεργίας ισορροπίας, είναι τέτοιο ώστε ο πραγματικός μισθός που επιλέγεται στον καθορισμό των μισθών να είναι ίσος με τον πραγματικό μισθό που συνεπάγεται ο καθορισμός των τιμών από τις επιχειρήσεις. Αυτό είναι το ποσοστό ανεργίας στο οποίο η οικονομία καταλήγει μεσοπρόθεσμα, όταν οι μισθοί και οι τιμές έχουν χρόνο να προσαρμοστούν.
Το ποσοστό ανεργίας ισορροπίας που συνάγεται από το υπόδειγμα αυτό είναι μία εκδοχή αυτού που ο Friedman (1968) χαρακτήρισε ως φυσικό ποσοστό ανεργίας.
Αυτή η ορολογία περί “φυσικού ποσοστού” έχει πλέον καθιερωθεί και θα συνεχίσουμε να τη χρησιμοποιούμε, αλλά στην πραγματικότητα είναι λίγο παραπλανητική. Η λέξη ‘φυσικό’ υποδηλώνει μια σταθερή κατάσταση της φύσης, η οποία δεν επηρεάζεται από θεσμούς και πολιτική. Ωστόσο, όπως προκύπτει από το υπόδειγμα, το φυσικό ποσοστό ανεργίας είναι κάθε άλλο παρά φυσικό, καθώς εξαρτάται από διαρθρωτικούς οικονομικούς παράγοντες και δεν είναι κατ’ ανάγκην σταθερό.
Στο υπόδειγμα αυτό, οι πραγματικοί μισθοί ισορροπίας είναι ανάλογοι της παραγωγικότητας της εργασίας αλλά εξαρτώνται αρνητικά από το περιθώριο των τιμών των επιχειρήσεων επί του μοναδιαίου κόστους εργασίας, δείκτη του βαθμού ολιγοπωλιακής διάρθρωσης της αγοράς αγαθών και υπηρεσιών.
Μία αύξηση της ολιγοπωλιακής διάρθρωσης της αγοράς αγαθών και υπηρεσιών οδηγεί σε μείωση των πραγματικών μισθών ισορροπίας. Προκειμένου όμως να γίνει αποδεκτή από τους εργαζομένους η μείωση των πραγματικών μισθών το ποσοστό ανεργίας θα πρέπει να αυξηθεί. Η αύξηση του ποσοστού ανεργίας μειώνει τη διαπραγματευτική δύναμη των εργαζομένων, και οι μισθολογικές απαιτήσεις μετριάζονται έως ότου περιορισθούν στο επίπεδο των μειωμένων πραγματικών μισθών που είναι διατεθειμένες να πληρώνουν οι επιχειρήσεις. Αυτό όμως συνεπάγεται υψηλότερο ποσοστό ανεργίας ισορροπίας.
Μεταξύ των παραγόντων που επηρεάζουν τις μισθολογικές απαιτήσεις, ένας πολύ σημαντικός είναι η ύπαρξη ασφάλισης ανεργίας – δηλαδή το σύστημα καταβολής επιδομάτων ανεργίας. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η κοινωνία πρέπει να παρέχει κάποια ασφάλεια στους εργαζόμενους που χάνουν τη εργασία τους και περνούν μία περίοδο ανεργίας έως ότου βρουν άλλη. Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, καθιστώντας το καθεστώς της ανεργίας λιγότερο επώδυνο, τα γενναιόδωρα επιδόματα ανεργίας αυξάνουν τις μισθολογικές απαιτήσεις για δεδομένο ποσοστό ανεργίας. Κατά συνέπεια, αν αυξηθούν τα επιδόματα ανεργίας, αυξάνονται τόσο οι πραγματικοί μισθοί όσο και το ποσοστό ανεργίας. Καθώς αυξάνονται οι μισθολογικές απαιτήσεις των εργαζομένων και των ανέργων, λιγότεροι άνεργοι βρίσκουν εργασία στους υψηλότερους μισθούς τους οποίους απαιτούν και έτσι το ποσοστό ανεργίας αυξάνεται. Με την αύξηση του ποσοστού ανεργίας, οι μισθολογικές απαιτήσεις μετριάζονται, έως ότου οι μισθολογικές απαιτήσεις γίνουν συμβατές με τους πραγματικούς μισθούς που είναι διατεθειμένες να πληρώνουν οι επιχειρήσεις.
Ανάλογες είναι και οι επιπτώσεις άλλων παραγόντων που επηρεάζουν τις μισθολογικές απαιτήσεις εργαζομένων και ανέργων, όπως η αύξηση της προστασίας της απασχόλησης , οι κατώτατοι μισθοί, η φορολογία, κλπ.
Κατά συνέπεια, παράγοντες που επηρεάζουν προς τα επάνω τις μισθολογικές απαιτήσεις των εργαζομένων οδηγούν σε αύξηση τόσο των πραγματικών μισθών ισορροπίας αλλά και του ποσοστού ανεργίας.
Η μόνη εξαίρεση είναι η παραγωγικότητα. Μία αύξηση της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών οδηγεί σε αύξηση των πραγματικών μισθών αλλά δεν έχει καμία επίπτωση στο ποσοστό ανεργίας ισορροπίας.
Ο λόγος είναι ότι τόσο οι επιχειρήσεις όσο και οι εργαζόμενοι συναρτούν τους πραγματικούς μισθούς με το επίπεδο της παραγωγικότητας. Έτσι όταν αυξηθεί η συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών τόσο οι μισθολογικές απαιτήσεις των εργαζομένων, όσο και οι μισθοί που είνα διατεθειμένες να πληρώσουν οι επιχειρήσεις, αυξάνονται κατά το ίδιο ποσοστό.
Συνεπώς, δεν υπάρχει καμμία επίπτωση στην απασχόληση ή το ποσοστό ανεργίας ισορροπίας, παρά μόνο αναλογική αύξηση των πραγματικών μισθών ισορροπίας. Η τεχνική πρόοδος, η οποία οδηγεί σε αύξηση της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών δεν επηρεάζει λόγω της διαδικασίας αυτής μεσοχρόνια το ποσοστό ανεργίας αλλά μόνο τους πραγματικούς μισθούς.
Με την υπόθεση ότι σε κάθε περίοδο οι ονομαστικοί μισθοί προσδιορίζονται πριν από τον καθορισμό των τιμών, το υπόδειγμα αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να συναχθεί μία καμπύλη Phillips. H καμπύλη Phillips που προκύπτει έχει την ίδια μορφή με τη γραμμική καμπύλη Phillips που έχουμε ήδη αναλύσει στην προηγούμενη διάλεξη. Η κύρια διαφορά της ωστόσο είναι ότι οι παράμετροι της καμπύλης Phillips τώρα έχουν μια συγκεκριμένη οικονομική ερμηνεία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αυτή η καμπύλη Phillips δεν είναι μία αυθαίρετη εμπειρική εξίσωση, αλλά έχει προκύψει από ένα εσωτερικά συνεπές υπόδειγμα καθορισμού των μισθών και των τιμών στην αγορά εργασίας.
Σύμφωνα με την καμπύλη Phillips αυτή, αν το τρέχον ποσοστό ανεργίας είναι υψηλότερο από το φυσικό του ποσοστό, ο πληθωρισμός είναι χαμηλότερος από τον προσδοκώμενο πληθωρισμό, λόγω των αρνητικών επιπτώσεων του ποσοστού ανεργίας στους τρέχοντες ονομαστικούς μισθούς και στο τρέχον επίπεδο τιμών. Η ένταση των επιπτώσεων αυτών εξαρτάται από το άθροισμα των ελαστικοτήτων των συναρτήσεων των ονομαστικών μισθών και των τιμών σε σχέση με το ποσοστό ανεργίας .
Σύνδεσμος στις Διαφάνειες της Διάλεξης
Το Φυσικό Ποσοστό Ανεργίας: Επεξηγηματικό άρθρο στο περιοδικό The Economist
Διδακτικά Συγγράμματα
Αλογοσκούφης Κεφ. 7
Mankiw Κεφ. 7
Blanchard Κεφ. 6
Μακροοικονομικη Θεωρια 