Ακόμη και κάτω από τις πιο αισιόδοξες υποθέσεις, σοβεί μια κρίση στην αγορά εργασίας
Από το περιοδικό The Economist, 2 Μαΐου 2020
Οι αριθμοί είναι συγκλονιστικοί, ακόμη και σε αυτούς που έχουν σκληρυνθεί από την εμπειρία της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Η Disney θα απολύσει 100.000 εργαζόμενους στο ξενοδοχείο και στο θεματικό πάρκο. Η Uber μπορεί να μειώσει το προσωπικό της κατά ένα πέμπτο. Πλήρως 26 εκατομμύρια νέες αξιώσεις για ασφάλιση ανεργίας έχουν κατατεθεί στην Αμερική από τα τέλη Μαρτίου. Μέχρι τις 18 Απριλίου περισσότεροι από το ένα δέκατο των συμμετεχόντων στο εργατικό δυναμικό έλαβαν επιδόματα ανεργίας, το υψηλότερο ποσοστό. Μόνο τον Μάρτιο, οι αμερικανικές εταιρείες έκλεισαν περισσότερες από 700.000 θέσεις εργασίας. Άλλα 2 εκατομμύρια μπορεί να έχουν προστεθεί τον Απρίλιο, μια πτώση που ξεπερνά την πτώση ρεκόρ στην απασχόληση που συνέβη το 1945, κατά τη διάρκεια της αποστράτευσης, καθώς οι ένοπλες δυνάμεις της Αμερικής μείωσαν τον προσωπικό τους. Το Covid-19 έχει προκαλέσει μεγάλη οικονομική αναστάτωση σε όλο τον κόσμο. Είναι όλο και πιο ξεκάθαρο ότι η πανδημία φέρνει την Αμερική αντιμέτωπη με μια κρίση στην αγορά εργασίας που δεν έχει παρατηρηθεί από τη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930.
Πόσο σοβαρή θα είναι η κρίση; Το ποσοστό ανεργίας της Αμερικής αυξήθηκε σε περίπου 10% μετά την παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση του 2008-2009 και σε 25% κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Καθίζησης της δεκαετίας του 1930. Οι πρόσφατες προβλέψεις, αν και χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα, έθεσαν το πιθανό μέγιστο ποσοστό το 2020 κάπου μεταξύ αυτών των αριθμών. Εκτιμήσεις με βάση τις πρόσφατες καταθέσεις για επιδόματα ανεργίας υποδηλώνουν ότι το ποσοστό ανεργίας στα μέσα Απριλίου μπορεί να ήταν περίπου 16%, σύμφωνα με τον Ernie Tedeschi της Evercore ISI, μιας εταιρείας συμβούλων. Μια ανάλυση των μακροοικονομικών επιπτώσεων του κοροναϊού που δημοσιεύθηκε στις 24 Απριλίου από το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου της Αμερικής (Congressional Budget Office, CBO) παρουσιάζει μια παρόμοια, απογοητευτική εικόνα. Το CBO εκτιμά ότι η ανεργία θα αυξηθεί στο 14% το δεύτερο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, και θα κορυφωθεί το τρίτο τρίμηνο σε περίπου 16%. Το ποσοστό θα ήταν ακόμη υψηλότερο, αν δεν συνυπολογίζονταν και οι 8 εκατομμύρια εργαζόμενοι που υποτίθεται ότι θα αποθαρρυνθούν και θα εγκαταλείψουν το εργατικό δυναμικό (προκειμένου να μετρηθούν ως άνεργοι, οι άνθρωποι πρέπει να συμμετέχουν στην αγορά εργασίας αναζητώντας ενεργά εργασία). Ορισμένες περιοχές και κοινωνικές ομάδες θα πάνε χειρότερα από άλλες. Κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης, τα μέγιστα ποσοστά ανεργίας μεταξύ των πολιτειών κυμαίνονταν από λίγο περισσότερο από 4% έως σχεδόν 15%. Το μέγιστο ποσοστό για τους μαύρους Αμερικανούς, στο 16,8%, ήταν σχεδόν διπλάσιο από αυτό των λευκών.
Τα ύψη που φτάνει η ανεργία θα εξαρτηθούν από τα βάθη στα οποία θα πέσει η οικονομική δραστηριότητα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η μείωση της παραγωγής έως το πρώτο εξάμηνο του 2020 θα είναι συγκλονιστική. Τα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στις 29 Απριλίου έδειξαν ότι το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 1,2% το πρώτο τρίμηνο, σε σύγκριση με το τελευταίο τρίμηνο του 2019 (ετήσιος ρυθμός -4,8%). Το CBO προβλέπει ότι η παραγωγή θα μειωθεί κατά περίπου 12% μεταξύ του πρώτου τριμήνου και του δεύτερου, ή ένας ετήσιος ρυθμός περίπου -40% (βλ. Διάγραμμα, μεσαίο πλαίσιο). Ωστόσο, ο οικονομικός και κοινωνικός πόνος της ανεργίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πόσο επίμονη είναι η αδυναμία στην αγορά εργασίας, η οποία με τη σειρά της εξαρτάται από τον ρυθμό της οικονομικής ανάκαμψης. Το CBO, όπως και πολλοί που κάνουν προβλέψεις, αναμένει ότι η οικονομία της Αμερικής θα αρχίσει να αναπτύσσεται ξανά το δεύτερο εξάμηνο του έτους, καθώς τα περιοριστικά μέτρα θα είναι πιο χαλαρά. Προβλέπουν, ίσως αισιόδοξα, έναν ισχυρό ρυθμό ανάπτυξης το τρίτο τρίμηνο της τάξης του 5,4% (ετήσιος ρυθμός 23,5%). Μια γρήγορη αρχική ανάκαμψη μπορεί να υλοποιηθεί καθώς οι τομείς που κλείνουν από τα μέτρα καταπολέμησης της πανδημίας αρχίζουν να ανοίγουν ξανά. Ωστόσο, η ανάπτυξη αναμένεται να μετριαστεί στη συνέχεια σε ετήσιο ρυθμό 2,8% το 2021, σύμφωνα με την πρόσφατη προ-πανδημική επίδοση της Αμερικής. Εάν η σχέση του παρελθόντος μεταξύ παραγωγής και αύξησης της απασχόλησης αποτελεί οδηγό, ένα τέτοιο ποσοστό θα είναι αρκετό μόνο για τη μείωση της ανεργίας στο 9,5% έως το τέλος του έτους. Με άλλα λόγια, περίπου 20 μήνες από τώρα, η ανεργία μπορεί να εξακολουθεί να βρίσκεται κοντά στο μέγιστο που επιτεύχθηκε μετά την οικονομική κρίση του 2008-2009. Εάν η αύξηση του ΑΕΠ συνεχιστεί στο 2,8% στη συνέχεια, η Αμερική θα ανακτήσει το ποσοστό ανεργίας πριν από την πανδημία μόλις το 2026.
Όσο τρομακτικές και αν είναι οι προβλέψεις του CBO, είναι δύσκολο να δούμε πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί η οικονομία. Η προβλεπόμενη πτώση του ποσοστού ανεργίας από το τρίτο τρίμηνο στο τέταρτο, 4,3 εκατοστιαίες μονάδες, εάν πραγματοποιηθεί, θα ήταν εύκολα η ταχύτερη μείωση των τριών μηνών. Θα έχει επιτευχθεί σε τρεις μήνες αυτό που χρειάστηκε ένα χρόνο στις αρχές της δεκαετίας του 1940, όταν η Αμερική κινητοποιήθηκε για πόλεμο. Ελλείψει θαυματουργής θεραπείας ή πρώιμου εμβολίου, είναι το καλύτερο στο οποίο μπορεί να ελπίζει η Αμερική. Πολύ πιο εύκολο είναι να φανταστεί κανείς τρόπους με τους οποίους η πρόβλεψη θα απογοητεύσει. Νέες εκρήξεις στα κρούσματα ή περιορισμοί στη δραστηριότητα θα μπορούσαν να ωθήσουν την παραγωγή χαμηλότερα και να καθυστερήσουν την ανάκαμψη στην αγορά εργασίας. Αν και οι οικονομικές ανακάμψεις από τη δεκαετία του 1950 έως τη δεκαετία του 1980 ήταν συχνά σε σχήμα V, οι πρόσφατοι οικονομικοί κύκλοι έχουν αποδειχθεί πιο μονόπλευροι. Οι δραματικές μειώσεις της παραγωγής και της απασχόλησης δεν οδήγησαν αντίστοιχα σε απότομες ανακάμψεις.
Βαθύ πρόβλημα
Πολλοί από τους παράγοντες που εμπλέκονται σε αυτήν την αλλαγή στα πρότυπα ανάκαμψης είναι πιθανό να ισχύουν καθώς η πανδημία υποχωρεί. Η χαλάρωση μπορεί να αποδειχθεί ανεπαρκής. Αν και οι δαπάνες της Αμερικής για τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας ήταν εντυπωσιακές μέχρι στιγμής, ήδη υπάρχουν κάποια σημάδια δημοσιονομικής κόπωσης. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ κατάφερε σε μεγάλο βαθμό να αποτρέψει τον όλεθρο των χρηματοπιστωτικών αγορών, αλλά η ικανότητά της να επαναφέρει την οικονομική ανάπτυξη μπορεί να παρεμποδίζεται από τα σχεδόν μηδενικά επιτόκια. Το χρέος των νοικοκυριών και των εταιρειών, ήδη υψηλό πριν από την πανδημία σε σύγκριση με την πρώιμη μεταπολεμική εποχή, θα αποδειχθεί πιο επαχθές καθώς η οικονομία συρρικνώνεται, μειώνοντας το περιθώριο για νέες δαπάνες μόλις ξεκινήσει η ανάκαμψη. Οι εταιρείες μπορεί να δουν την πανδημία ως ευκαιρία για τον εξορθολογισμό της παραγωγής – μέσω της χρήσης τεχνολογιών απομακρυσμένης εργασίας και αυτοματοποίησης, για παράδειγμα – πιθανώς μειώνοντας τη ζήτηση εργασίας στην πορεία. Έρευνα από τον Nir Jaimovich του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης και τον Henry Siu του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας διαπιστώνει ότι τέτοιες διαρθρωτικές μεταβολές κατά τη διάρκεια της ύφεσης συνέβαλαν στην ανεργία των πρόσφατων ανακάμψεων.
Ακόμη και στα πιο αισιόδοξα σενάρια, η προοπτική για όσους δεν έχουν δουλειά φαίνεται ζοφερή. Αν η ανεργία μειωθεί τόσο γρήγορα όσο μεταξύ του 1933 και του 1937, η επιστροφή στα ποσοστά ανεργίας πριν από την πανδημία θα χρειαζόταν ακόμη μισή δεκαετία. Αντίθετα, με το ρυθμό βελτίωσης που σημειώθηκε μετά την πιο πρόσφατη οικονομική κρίση, η πλήρης ανάκαμψη θα μπορούσε να διαρκέσει δύο δεκαετίες. Όλα αυτά μετά τη δυσκολία της δεκαετίας του 2010 φαίνονται σχεδόν αδιανόητα. Ωστόσο, χωρίς μια μεγάλη δόση καλής τύχης και μια επιθετική κυβερνητική προσπάθεια, οι άνεργοι της Αμερικής αντιμετωπίζουν πραγματικό κίνδυνο μιας άλλης χαμένης δεκαετίας – ή δύο.
Μακροοικονομικη Θεωρια 